Sir Artur Conan Doyle, a właściwie Artur Ignatius Conan Doyle, zasłynął jako twórca postaci Sherlocka Holmesa – detektywa, który do dziś jest uznawany za mistrza dedukcji. Sherlock rozwiązywał zagadki kryminalne na drodze dedukcji korzystając z analizy psychologicznej i intuicji. Ma to pewien związek z życiem Arthura, był on, bowiem lekarzem, który w swojej praktyce wykorzystywał często metody psychologiczne.

Conan Doyle pozostawił po sobie nie tylko kryminały, ale i powieści historyczne, fantastycznonaukowe i sensacyjne. Z zamiłowania zajmował się wszystkim co związane było ze spirytyzmem. Doprowadziło to do tego, że m.in. Arthur złożył oświadczenie do prasy, w którym potwierdzał prawdziwość klątwy Tutanchamona.

Lata młodzieńcze

Artur Ignatius Conan Doyle urodził się 22 maja 1859 roku w Edynburgu w Szkocji w katolickiej rodzinie. Jego rodzina zajmowała też ważne miejsce w świecie sztuki. Ojcem Artura był Charles Altamont Doyle. Był on alkoholikiem, przez co nie zajmował się należycie synem. Matką była Mary Doyle (panieńskie nazwisko Foley) , młodsza od Charlesa o 5 lat . Była to kobieta bardzo dobrze wyedukowana. Pasjonowała się ona książkami i była niesamowitą opowiadaczką historii. Artur pisał o niej później "ton jej głosu doprowadzał do drżenia". Rodzina autora była bardzo biedna. Do tej sytuacji przyczyniał się nałóg i niechęć do pracy Charlesa. Artur Conan Doyle w swojej autobiografii pisał: "Kiedy byłem bardzo młody, mama opowiadała mi historie, które pomagały mi zrozumieć realne fakty mojego życia". Po dziewiątych urodzinach pisarza, jego daleki krewny zaproponował, że zapłaci za jego naukę. Miała to być szansa dla chłopca na wyrwanie się z rodziny z pijącym ojcem. Jednak rozstanie było dla chłopca bardzo przykre. Przez prawie całą drogę do Anglii płakał. Również siedem lat nauki ni należało do łatwych. Artur miał uczęszczać do jezuickiej szkoły z internatem. Jak później pisał, lata spędzone w tej szkole o zaostrzonym rygorze były dla niego najtrudniejszymi chwilami w życiu. Jedyne szczęśliwe momenty to te, gdy pisał listy do swojej matki. W szkole jego ulubionym zajęciem była gra w krykieta. Odziedziczył też talent do opowiadania historii. Zwykle chodził otoczony grupką chłopców, którzy bardzo chętnie słuchali jego opowiadań. Czuł, że w tych momentach może dać tym chłopcom odrobinę szczęścia.
W 1876 roku, gdy Artur był siedemnastolatkiem, pisał o sobie, że był normalnym młodym mężczyzną. Z swoim humorem i sportową chęcią walki Artur czuł, że może stanąć twarzą w twarz z otaczającym go światem i że umie przygotować się na wizyty swego ojca.

Rok później pisał: "Być może to dobrze, że świat był dla mnie tak trudny i zły. Dzięki temu znam wszystkie nieczyste zagrania i jestem gotowy aby z nimi walczyć. Mam też energię i chęć, by zmienić to. Moja mama musi być dumna, że jej nie zawiodłem".
Swoje życie i problemy swojego ojca opisał w sposób metaforyczny w napisanym w 1880 roku dramacie "The Surgeon of Gaster Fell"
Rodzinną tradycją było, że każdy decydował się na studia związane ze sztuką. Jednak Artur postanowił, że uda się na medycynę. Na tę decyzję wpłynął dr Bryan Charles Wallet. Uczył się on na uniwersytecie w Edynburgu i tam też został posłany Doyle. Na studiach spotkał wielu współczesnych mu autorów takich jak James Barrie i Robert Luis Stevenson, ale człowiekiem, który miał największy wpływ na jego życie był doktor Joseph Bell. Miał on 39 lat. Artura najbardziej zainteresowały w doktorze jego energiczny krok, wyraziste rysy twarzy i oczy zmrużone w taki sposób, że miało się wrażenie obcowania z wyjątkowo sprytnym człowiekiem. Profesor był nie tylko doskonałym lekarzem. Pisał też wiersze, uprawiał sport i sporo czasu spędzał na obserwowaniu ptaków. Na drugim roku studiów zaproponował Doyle'owi posadę asystenta. Wtedy właśnie pisarz poznał go na tyle dobrze, że stał się on pierwowzorem Sherlocka Holmesa. Po kilku latach spędzonych na studiach Artur postanowił spróbować pisać krótkie historyjki. Tak powstało The Mystery of Sasassa Valley.

Początki kariery

W tym samym roku Artur ukończył swoją drugą historię The American Tale, która ukazała się w London Society.
Gdy miał 20 lat i był na trzecim roku studiów, przygoda zapukała do jego drzwi. Zaproponowano mu stanowisko lekarza okrętowego na statku Hope, który miał opłynąć koło polarne. Na wyprawie tej zobaczył wiele zła i bólu. Zdarzało się, że porównywał ten okres do lat spędzonych w szkole. Dokładny opis tej wyprawy znalazł się w jego pierwszej książce o morzu Captain of the Pole-Star.
Bez większego zapału powrócił na studia jesienią 1980 roku. Warto zaznaczyć, że po wyprawie Artur był niezwykle popularny w kobiecym gronie. Mówi się, że zdarzało się, że spotykał się z pięcioma kobietami ... na raz!
Gdy ukończył studia i otrzymał dyplom, sytuację tę podsumował słowami "Licencja na zabijanie". Jego pierwsza praca polegała na służbie jako oficer medyczny na parowcu Mayumba. Wyprawa z wielu powodów, o których m.in. pisał w książce The Stark Munro Letters, nie przypadła mu do gustu. Powrócił więc do Anglii by otworzyć swoją własną praktykę. Wynajął więc dom, a raczej dwa pokoje, gdzie otworzył gabibet. Jak na ówczesne czasy gabinet był bardzo mały i klienci nie garneli się nazbyt do Doyla. Dopiero po trzech latach ciężkiej pracy, Arturowi udało się uzyskać na tyle pieniędzy by żyć i przyjmować pacjentów komfortowo.
Przez kolejne lata młody autor zastanawiał się, czy wybrać praktykę lekarską, czy też zająć się zawodowo pisaniem. W 1885 roku pojął za żonę Luisę Hawkins. Mówił o niej, że jest niesamowicie miła i uprzejma.
W marcu 1886 roku zaczął pracę nad powieścią. Początkowo utwór mial nosić nazwę A Tangled Skein i jego bohaterami mieli być Sheridan Hope i Ormond Sacker, jadnak, gdy po dwóch latach powieść została ukończona, autor zatytułował ją Studium w szkarłacie i w roli głównych bohaterów obsadził Sherlocka Holmesa i doktora Watsona. Utwór ukazał się w Beeton's Christmas Annual. Autor jednak o wiele bardziej wolał pisać książki popularno naukowe. Tak powstała Micah Clark. Nie odniosła jednak sukcesu, więc autor musiał powrócić do postaci Sherlocka Holmesa, który bardzo szybko stał się znany na prawie całym świecie Trzecia powieść opowiadała straszną historię o życiu pozagrobowym i nosiła nazwę The Mystery of Cloomber. Pokazywała najbardziej zaskakujące i niesamowite kłótnie w umyśle autora. Z jednej strony ważna była dla niego logika i dedukcja, przyjęcie wszystkiego rozumem. Z drugiej strony fascynowało go wszytsko to, co niesamowite i niemożliwe.
Zadziwiające, że w tym czasie Artur Conan Doyle był lepiej rozpoznawalny w Stanach Zjednoczonych niż w rodzimej Anglii. W sierplniu 1889 roku Joseph Marshall Stoddart przybył do Londynu by otworzyć tam angielską edycję Lippincott's Monthly Magazine. Poprosił on Artura o napisanie krótkiej powieści, która mogłaby być publikowana w tym właśnie magazynie. Tym sposobem w lutym 1890 roku rozpoczęto publikwanie Znaku czterech. W czasie pisania Znaku czterech pisarz wielokrtotnie porzucał pracę, aby zasiąść do pisania ciekawszej, jego zdaniem The White Company, powieści historycznej, która opowiadała między innymi o najgrodszych momentach w życiu autor.
Pomimo jego literackiego sukcesu, kwitnacej kariery lekarskiej oraz udanego życia rodzinnego ugloryfikowanego narodzinami córki Mary, Conan Doyle był niespokojny. Zdecydował się udać na jakiś czas do Wiednia, aby tam zdobyć specjalizację wdzidzinie okulistyki. Niestety nieznajomość języka doprowadziła wizytę do fiaska. Później pisarz udał się jeszcze do Paryża, jednak i tam nie zagrzał miejsca. Postanowił powrócić do Londynu, gdzie na ulicy Upper Wimpole otworzył praktykę lekarską. Nikt jednak nie odwiedzał go, więc Doyle miał coraz więcej czasu na rozmyslanie. W maju 1891 roku, gdy zaczynał pisać opowiadania z Sherlockiem Holmesem, dostał niezwykle silnego ataku choroby, która na kilka dni przykuła go do łóżka. Wtedy właśnie postanowił porzucić praktykę lekarską i cały czas spędzić na pisaniu.
W 1892 roku Louisa urodziła mu syna, któremu dali imię Kingsley. Aurot wielokrotnie mówił, ze było to najważniejsze wydarzenie w jego życiu.

Dalsze losy

Rok później pomimo ogólnego zainteresowania, autor postanowił uśmiercić Sherlocka Holemsa. Podczas podróży do Szwajcarii znalazł sposób jak pozbyc się bohatera. Opowiadanie The Final Problem (Ostatnia zagadka) opublikowane w grudniu 1893 roku opisywało pojedynek Sherlocka Holmesa z profesrem Moriartym. Oboje gineli w wodospadzie Reichenbach. w rezultacie czego 20tys. prenuemratotów The Strand Magazine przerwało swoje prenumeraty. Conan Doyle nie krępowany karierą lekarską ani kreowaniem fikcyjnego bohatera, mógł się zająć bardziej intensywną i potrzebną, według jego opinii, pracą. Być może dlatego nie zauważył pierwszych symptomów poważnego pogorszenia się stanu zdrowia żony.
Po pewnym czasie, po badaniach okazało się, że Louisa ma gruźlicę. Fakt ten jest tym ciekawszy, że kilka lat wcześniej Doyle miał wziąść udział w konferencji na temat tej choroby i wygłosić referat na temat jej wczesnego wykrywania. Nie dotarł jednak, gdyż spóźnił się na prom. Lekarze dawali jego małżonce tylko kilka miesięcy życia, jednak Artur nie poddawał się. Zgłębiał swoją wiedzę w spirytyźmie, przyłączył się do Towarzystwa Badań Parapsychologicznych. Wierzył, że jak Sherlock Holmes mówił do Watsona "Praca jest najlepszym antidotum na smutek...". Dlatego też postanowił udać się do Stanów Zjednoczonych, by tam wygłosić serię wykładów na temat książek o Sherlocku Holmesie. We wrześniu 1894 roku wraz z bratem Innesem udał się do Nowego Yorku, by tam rozpocząć liczącą ponad 30 miast trasę. W tym samym czasie w Londynie zaczęły ukazywać się Pamiętniki Sherlocka Holmesa.
Gdy w grudniu autor powrócił do Anglii, postanowił rozpocząć nową serię opowiadań. Tak powstała seria Brigadier Gerard publikowana w The Strand Magazine.

W 1896 roku pisarz postanowił udać się wraz ze swoją chorą żoną do Egiptu. Tamtejszy klimat miał kojąco wpływać na jej chorobę.
W 1897 roku poznał Jean Leckie. Jak później mówił była to najważniejsza kobieta w jego życiu. Pozostał jednak wierny aż do śmierci swojej żonie.
W tym samym czasie powstała sztuka "Sherlock Holmes". Szczęśliwym trafem William Gillette, znany amerykański aktor, przeczytał scenariusz i poprawił go nieznacznie. Rozpoczęła się światowa kariera przedstawienia. Sztukę po raz pierwszy wystawiono w 1898 roku, a w 1902 roku była już bardzo dobrze znana. Był czas, że po Anglii jedziły aż dwie grupy wystawiające tą sztukę, co jak na ówczesne czasy było sukcesem porównywalnym do Szekspira. Conan Doyle był tak zadowolony, że powiedział do Giletta : "Możesz go poslubić, zamordować go, rób z nim co chcesz..."

Sir Artur Conan Doyle

W 1899 roku rozpoczęła się druga wojna burska. Conan Doyle postanowił wziąć w niej udział. Ze względu na swój wiek i nadwagę został jednak przydzielony do grupy rezerwowej. Później okazało się jednak, że może dołączyć do grupy personelu szpitalnego. Zdecydował się też ponieść koszty przedsięwzięcia. W 1900 roku wyruszył więc do południowej Afryki. Walczył tam z tyfusem. Jak sam pisał w swoich wspomnieniach, nigdy nie miał pojęcia, że jeden człowiek może uratować tylu ludzi. Po trzech miesiącach, kiedy wydawało się, że wojna zbliża się ku końcowi, powrócił do domu. Z wyprawy tej przywiózł jednak dzieło The Great Boer War. Była to blisko 500-stronicowa książka o działaniach wojennych i ocenie potencjału militarnego Wielkiej Brytanii. Po 2 latach napisał też broszurę w której zaproponował reformy, jakie należy przeprowadzić, aby usprawnić wojsko. Dzieło The War in South Africa: Its Causes and Conduct spotkało się z dużym zainteresowaniem czytelników.

Po powrocie z wojny pisarz próbował swoich sił w polityce ( wystartował w wyborach do parlamentu jako kandydat z Edynburgu) , jednak nieżyczliwi mu ludzie rozwiesili plakaty, w których mówili, że Conan Doyle jest fanatycznym katolikiem, co sprawiło, że ogromna popularność Doyla spadła prawie do zera. Po roku przyznał, ze dobrze się stało, że nie zabrnął w świat polityki.

Inspiracje do kolejnej powieści pisarz wział z wizyty w hrabstwie Devonshire i w niezwykle sławnym wiezieniu Dartmoor. Początkowo powieść miała opisywać lokalny folklor oraz legendę wielkiego czarnego psa, który podobno czekal na dziedziców jednego z dworów. W późniejszym czasie okazało się, że bohaterem powieści został Sherlock Holmes. Powieść Pies Baskerville'ów zaczęto publikować w sierpniu 1901 roku w The Strand Magazine. Nowela stała się i do dziś pozostaje światową sensacją.

Rok później król Edward VII odznaczył pisarza tytułem lordowskim za zasługi podczas wojny barskiej. Plotki głoszą, że król był aż tak wielkim fanem Sherlocka Holmesa, że nadanie tytułu szlacheckiego miało być pretekstem dla Doyla do napisania kolejnych opowiadań z wielkim detektywem. Plotki plotkami, ale w 1903 roku Sherlock Holmes powrócił w serii Powrót Sherlocka Holmesa publikowanej na łamach The Strand Magazine.
Pisanie, opiekowanie się Lousią, potajemne spotkania z Jean Leckie, gra w golfa, jazda szybkimi (jak na ówczesne czasy) samochodami, loty balonowe - to wszystko sprawiało, że Conan Doyle był wciąż aktywny, jednak nigdy nie zadowolony. Jego głębokie poczucie potrzeby pomocy Anglii sprawiło, że zdecydował kandydować ponownie. Ponownie przegrał.

Po śmierci Louisy, 4 lipca 1906 roku, Artur rzez długi czas nie mógł otrząsnąć się z depresji. Potrzebne było mu działanie. W Anglii jesienią 1906 roku niezwykle popularna była sprawa Geogra Edaljiego, który został skazany za rzekome zabijanie owiec, koni i krów na okolicznych pastwiskach. Edalji był prześladowany przez lokalną społeczność z powodu pochodzenia - płynęła w nim indiańska krew. Otrzymywał mnóstwo listów z pogróżkami, a w 1892 roku, gdy zginęły klucze do szkoły, 16-letni wówczas George był głównym podejrzanym. Gdy w 1903 roku był już znanym prawnikiem, ktoś zaczął wysyłać anonimowe listy, w których była mowa, że jakoby to Georg był winny przestępstwa. Doyle pisał, że gdy po raz pierwszy spojrzał w jego oczy, był pewien, że ten człowiek jest niewinny. Został jednak skazany. Dowodem miała być kurtka oraz opinia grafologa, który zresztą był znany ze stronniczości i wielokrotnych błędów. Grono osób, które popierały Georga, poprosiło o ponowne wszczęcie śledztwa. Po odsiedzeniu trzech z siedmiu lat wyroku, George został wypuszczony z więzienia bez podania przyczyni i bez możliwości oczyszczenia się z zarzutów, nie mógł też uprawiać dalej zawodu prawnika. O całej sprawie Doyle dowiedział się z prasy i postanowił interweniować. Całą sprawę opisał w utworze The Case of Oscar Slater
Później po dziewięciu latach znajomości poślubił Jean Leckie. Ślub odbył się 18 września 1907 roku z udziałem 250 gości.

Nowy etap w życiu

Z dwójką dzieci z pierwszego małżeństwa i nową żoną, pisarz przeprowadziłsię do Windlesham w hrabstie Sussex. Chciał spedzić tam resztę życia. Cały czas utrzymywał jednak mieszkanie w Londynie.
Artur był bardzo szczęściwy, że mógł razem z żona zajmować się wieloma rzeczami i że jego pasja pisarska nie przeszkadzała małżeństwu. Przez kilka kolejnych lat starał się pisać sztuki teatralne. Pierwszą był sztuka na bazie opowiadania Brygadier Gerard, inna nosiła tytuł The Tragedy od the Korosko. Żadna znich nie odniosła jednak sukcesu. Pisasz nie poddawał się. Napisał trzecią sztukę, tym razem o boksie The House of Temperly. By polepszyć swoją sytuację finansową, Conan Doyle zdecydował sie napisać czwartą sztukę, tym razem o przygodach Sherlcka Homesa. Na początku miała ona nazywać się The Stonor Case, jednak pisarz zdecydował się nadać jej bardziej znany tytuł The Splecked Band (Nakrapiana przepaska). Jedynym problemem był żywy wąż, który mimo wzystko był dość niebezpieczny.
Sztuka odniosła wielki sukces. Pisarz zdecydował jednak zrezygnować z pisania sztuk teatralnych gdyż jak pisał "Nie dlatego, że mnie to nieinteresuje, ale dlatego, że interesuje mnie to za bardzo. Nrodziny synów Denisa (1909) i Adriana (1910) wpłynęły na to, że pisarz zainteresował się pisaniem utworów fikcyjnych. Jako ostatnie dziecko urdoziła się Jean w 1912 roku.
Po roku Doyle zaczął pracę nad wykreowaniem nowego bohatera, który miał być opozycją Sherlocka Holmesa. Profesor Challenger wystąpił po raz pierwszy w powieści The Lost World. Niezwykły humor, liczne przygody jak i niezwykłe zagadki rodem z Afryki zafascynowały czytelników. Ponieważ w tamtych czasach termin science fiction nie istniał, dlatego też książka ukazała się jako literatura chłopięca. Kolejnym utworem była Dolina trwogi. Powieść ta opowiadała o losach Sherlocka Holmesa i ukazywała się na łamach The Strand Magazine od 1914 roku.
W 1914 roku Artur wraz z żoną udali sie do Nowego Yorku. Spędzili tam jednak tylko miesiąc, ponieważ prawdopodobnie Doyle nie mógł wytrzymać bez informacji o planowanej wojnie. Wiele lat wcześniej napisał serię artykułów o skutecznej walce i uważał, że teraz może być potrzebny w kraju.

I wojna światowa

Gdy wojna wybuchła piędziesieciopięcioletni pisarz zgłosił się do udziału w niej. Niestety nie udało mu się ponownie. Jego prośba została odrzucona. Pisał jednak coraz częściej pomysły na usprawnienie walki, za co otrzymał nawet podziękowanie od prezydenta Churchilla. Gdy pisał książkę The British Campaign in France and Flanders", dostał pozwolenie na odwiedzenie brytyjskiego i francuskiego frontu. Miał też możliwaośc obejrzenia działań wojennych nad rzeką Sommą.
W dalszym ciągu ukazywały się opowiadania o Sherlocku Holmesie. W tomie His Last Bow z 1917 roku pojawiło się bardzo wiele opinii antyniemieckich i antywojennych.
Dwa lata później, ostre ragnienie sprawiedliwości autora zostało pobudzone przez oskarzenie Sir Rogera Casement'a. Doyle wystapił w obronie tego człowieka, który był oskarżony o to, że jest "najwstrętniejszym zdrajcą, jaki kiedykolwiek żył". Artur znał go przed laty i lubił tego irlandzkiego dyplomatę za to, że przkazał mu informacje o niesprawiedliwaościach wobec murzynów w Kongo. Na jego postaci autor bazował Lorga Johna Roxtona, bohatera ksiażki Zaginiony świat. Conan Doyle omalby nie ocalił życia Rogera w sądzie wyższej instancji, ale niestety został znaleziony dziennik Casementa. Opisywał on w szczegółach jego homoseksualność, która wtamtych czasach była czynem niezwykle niegodnym i podlegającym karze. Conan Doylowi to nie przeszkadzało, był on bowiem bardziej liberalny niż inne osoby w tamtych czasach i być może dlatego nie zasiadł w Izbie Lordów.
Wojna ukończyła się dla pisarza niezwykle boleśnie. Stracił syna Kingsleya, brata, dwóch siostrzeńców i dwóch kuzynów.

Starość

Po tak emocjonujacym i pełnym konstruktywizmu życiu, ciężko było zaakceptować własną słabość i potrzebę przejścia do mniej czynnego życia. Ponad sześciedziesięcioletni pisarz zajmował się teraz głównie spirytualizmem.
Lata dwudzieste spędził sppokojnie, w zaciszu domu, rzadko pisząc. Jedynie rok 1926 zaobfitował książkami takimi jak The Land of Mist, When The World Screamed oraz serią opowiadań Kroniki Sherlocka Holmesa.

Wiosną 1929 roku, pomimo zdiagnozowanej anginy, Conan Doyle udał się na, jak miało się okazać, ostatnią trasę wykładów do Holandii, Danii, Szwecji i Norwegii. Gdy wracał, dokuczał mu taki ból, że musiał być znoszony na noszach ze statku. Pomijając te problemu, postanowił udać do ogrodu. Wyszedł z łóżka i niezauważony wyszedł do ogrodu. Gdy został znaleziony, leżał na ziemi, jedną ręką przytrzymując serce, a drugą trzymając pojedyńczy płatek śniegu.
Artur Conan Doyle zmarł w poniedziałek 7 lipca 1930 roku otoczony przez rodzinę. Jego ostatnie słowa przed udaniem się w "największą i najbardziej chwalebną z wszystkich podróży" brzmiały "You are wonderful" ("Jesteś piękna"). Były skierowane do żony.

Początki kariery

Dalsze losy

Sir Artur Conan Doyle

Nowy etap w życiu

I wojna światowa

Starość

Jego dzieła (wybór)